Klinik Psikolog Burcu KORAY İstanbul Psikolog Psikomood Çözümün keşfedildiği yer
Related Articles
Çocuklarda konuşma bozukluğu konusunda sıklıkla çalışan bir psikolog olarak. Ebeveynlerden en sık aldığım sorulardan biri de, “Çocuğumda konuşma bozukluğu var mı?” Konuşma bozukluğu tedavi edilebilir mi ? Konuşma bozukluğu belirtileri nelerdir ? Bu nedenle, sizlere konuşma bozuklukları hakkında farkındalık yaratmak ve önemli bilgiler sunmak istiyorum.
Elbette her çocuk farklıdır ve her biri kendi hızında gelişir. Ancak, belirli becerilerin belirli bir yaşa kadar karşılanmaması, ileride sosyal ve akademik becerilerini etkileyerek konuşma ve dil sorunlarına neden olabilir. Bu sebeple dikkatlice gözlem yapmak oldukça önemlidir, çünkü çocuklarda konuşma ve dil bozukluklarının belirtileri her zaman açıkça görülmeyebilir.
Eğer konuşma bozukluğu konusunda endişeleriniz varsa, erken müdahale ile çocuğunuzun iletişim becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir aynı zamanda ilerlemesini engelleyebilirsiniz. Çoğu çocuk, ilk kelimesini bir yaş civarında söylese de, konuşma ve dil gelişimi aslında doğumdan itibaren başlar.
Konuşma bozukluğu konusunda fikir edinebilmeniz için ve çocuğunuzun yaş grubunu kolayca arayabilmeniz için bilgileri yaşa göre düzenledim. Öncelikle dil, konuşma, kekemelik ve ses bozukluğunun belirtilerinden bahsedeceğim. Daha sonra yaşa göre gelişimsel dönüm noktalarını ele alacağım ve ebeveynlerin konuşma ve dil gelişimine yardımcı olmak için neler yapabileceklerine dair öneriler sunacağım. Çocuğunuzun gelişimiyle ilgili herhangi bir endişeniz varsa, çocuk doktorunuzdan bir konuşma ve dil terapistine veya bir psikoloğa yönlendirmesini istemenizi önemle tavsiye ederim.
Konuşma Bozukluğu Nedir ?
Konuşma bozuklukları; konuşma sesinin anormal olması veya tamamen engellenmesine neden olabilecek eksiklikler, iletişim kurmakta sıkıntılar, bunun yanısıra yeni bilgilere sahip olmayı ve tam anlamıyla sosyalleşmeyi olumsuz etkileyenbir süreç olarak tanımlanmaktadır. Çocukların aktif iletişim kurmaları, öğrenmeyi sağlamakla birlikte, sinirsel plastisite ve çocukluk dönemi beyin gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Bu açıdan bakıldığında konuşma, çocuğun nöral yapılarını ve beyin fonksiyonlarını şekillendiren gelişimsel deneyimler için temel kabul edilmektedir.
Konuşma Bozukluğu Türleri
- Sesletim Bozuklukları: Bireyin belirli sesleri, heceleri veya kelimeleri doğru bir şekilde üretememesidir. Bu durum, konuşma anlaşılırlığını etkileyebilir.
- Dil Bozuklukları: Kelime dağarcığı, dilbilgisi veya anlam oluşturma gibi dil becerilerinde sorunları içerir. Bu bozukluklar, çocuğun düşüncelerini ifade etme yeteneğini etkileyebilir.
- Akıcılık Bozuklukları: Konuşma akışında bozuklukları ifade eder. Bu duruma örnek olarak takılmalar, tekrarlamalar veya uzun duraklamalar verilebilir.
- İletişim Bozuklukları: Sosyal etkileşimde veya iletişim kurmada zorluklar içeren genel bir terimdir. Bu tür bozukluklar, göz kontağı kurma, jestleri anlama veya başkalarıyla etkili bir şekilde iletişim kurma yeteneğini etkiler.
- Dil Gelişim Bozuklukları: Dil gelişimi yaşına uygun olmayan bir hızda ilerleyen durumları içermektedir.
Çocuklarda Konuşma Bozukluğu
1. Dil bozukluğunun belirtileri
• Başkalarıyla gülümsemez veya etkileşimde bulunmaz (doğum ve üzeri)
• Sesler çıkarmaz< (4-7 ay)
• İşaret etmek gibi yalnızca birkaç ses veya jest yapar (7-12 ay)
• Başkalarının ne söylediğini anlamaz (7 ay-2 yaş)
• Yalnızca birkaç kelime söyler (12-18 ay)
• Kelimeleri kolay anlaşılmaz (18 ay-2 yaş)
• Kelimeleri bir araya getirip cümle oluşturamaz (1,5-3 yaş)
• Diğer çocuklarla oynama ve konuşma problemleri yaşar (2-3 yaş)
• Erken okuma ve yazma becerilerinde sorun yaşar(2,5-3 yaş)
*Erken okuma ve yazma becerileri şunları içerir:
8 ay – 1 yaş: Konuştuğunuzu ve okuduğunuzu duymaktan hoşlanır; kitap okurken resimlere bakar
1-2 yaş: Kitaplardaki resimlere bakarken ses çıkarır veya kelimeler çıkarır; kitaplardaki resimlere isim verirken onları işaret etmek veya onlara dokunmak; kitapların sayfalarını çevirir
2-3 yaş: Kitapların ön ve arka yüzlerinin olduğunu bilir; kafiyeli kitaplardan hoşlanır; Kitaplardaki birçok resmi işaret eder ve adlandırır.
Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzu dinlemek ve ona yanıt vermek, okumak ve çocuğunuzla oynamak dahil, yapabileceğiniz birçok şey vardır. Gün boyunca ne yaptığınız hakkında ne kadar çok konuşursanız dil gelişimini desteklemiş olursunuz. Çocuğunuz büyüdükçe farklı kelimeler kullanıp, daha uzun cümleler kullanmaya özen gösterin.
Konuşmada Ses Bozukluğunun Belirtileri (çocukların kelimeleri telaffuz etme şekli)
• Kelimelerde p, b, m, h ve w’yi yanlış söylüyor (1-2 yaş)
• Kelimelerde k, g, f, t, d ve n’yi yanlış söyler (2-3 yaş)
• Tanıdığı kişilerin bile anlayamayacağı şekilde konuşması (2-3 yaş)
Daima doğru konuşmaya gayret gösterin; sesleri doğru şekilde söyleyin. Çocuğunuzun seslerle ilgili bazı hatalar yapması sorun değil. Konuşma seslerini düzeltmeyin; çocuğunuzun konuşmaya devam etmesine izin vermeniz daha önemlidir.
Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Kekemelik Belirtileri
• Kelimelerin ilk seslerini tekrarlar; “top” için “to too ”
• Bir kelimeyi söylemeye çalışırken konuşma kesiliyor—“—–araba”, “aa raa için
• Sesleri uzatır—”çiftlik” için “ffffff-f”
• Kelimeleri ağzından çıkarmaya çalışırken zorlandığını gösteren yüz ifadeleri sergiler
Çocuğunuz kekelese de konuşması için zaman verin ve konuşurken sözünü kesmeyin, durmayın veya çocuğunuza yavaşlamasını söylemeyin. Endişeniz varsa sertifikalı bir konuşma-dil terapistinden dcestek alın
Çocuklarda Konuşma Bozukluğu Ses Bozukluğunun Belirtileri
• Boğuk veya nefes nefese bir ses kullanır
• Burundan gelen bir ses kullanır
Çocuğunuzda bunlardan herhangi biri varsa mutlaka bir doktora görünün. Ayrıca çocuğunuzu sigara dumanından uzak tutmaya özen gösterin
Çocuklarda Konuşma Bozukluğunun Gelişimsel Dönüm Noktaları
Doğumdan 12 Aylığa Kadar Kilometre Taşları:
• “Agu “gugu “aah,” “ooh,” “eeh,” “gah” sesleri çıkarma (doğum-3 ay)
•”Bababa,” “dadada,” “mamama,” gagaga konuşmaya benzer sesleri çıkarma (4-6 ay)
• Ses tonundaki değişikliklere tepki verme (4-6 ay)
• Kelimeleri daha net ve anlaşılır bir biçimde mırıldanabilir veçevrelerindeki sesleri taklit edebilme yeteneklerinde artış görülür7-12 ay)
• Farklı konuşma seslerini taklit etme (7-12 ay)
• Oyuncak, meyve suyu ve baba -anne gibi sık kullanılan öğeler/kişiler için kullanılan kelimeleri anlama (7-12)ay)
• “Hayır”, “Buraya gel” ve “Biraz daha ister misin?” gibi basit kelimelere/ifadelere yanıt vermeye başlama. (7–12 ay)
• Merhaba, güle güle ,köpek, baba, anne veya uh-oh gibi 1 veya 2 kelime söylemek. Ancak sesler net olmayabilir.(7–12 ay)
• İnsanlara bakar ve gülümser.(7–12 ay)
• Kendi ismine yanıt verir. (7–12 ay)
• Kucağınıza almak istediğinzde reflex olarak kendini itebilir.(7–12 ay)
• Başka çocuklarla vakit geçirmekten hoşlanır. (7–12 ay)
• Ce-e- gibi basit ileri geri oyunlar oynar.(7–12 ay)
Bir ila iki yaş arasında
- “Hayır”ı anlar
- İsimler dahil 10 ila 20 kelime kullanır
- “Babaya güle güle” gibi iki kelimeyi birleştirir
- El sallayarak vedalaşabilir
- Tanıdık hayvanların “seslerini” çıkarabilir
- Sorulduğunda oyuncaklarını uzatır
- Kulaklarına, gözlerine ve burnuna işaret ederek gösterebilir
- Sorulduğunda başka bir odadaki nesneyi getirir veya gösterir
Çocuklarda Görülen Konuşma Bozukluğunda Dili Teşvik Edecek Aktiviteler
- Yeni kelimeler söylemeye yönelik tüm çablarını ödüllendirin ve teşvik edin
- Bebeğinizle birlikteyken yaptığınız her şey hakkında konuşun
- Çocuğunuzla basit, net ve yavaş konuşun
- Bir yere gitmeden önce o yer hakkında konuşun
- Çocuğunuz sizinle konuşurken mutlaka ona bakın
- Çocuğunuzun ne yaptığını, ne hissettiğini, duyduğunu açıklayın
- Çocuğunuzun çocuk plaklarını ve kasetlerini dinlemesine izin verin
- Çocuğunuzun iletişim kurma çabalarını övün
İki ila üç yaş arasında
- Vücut parçalarını tanımlar
- Kendisiyle ve oyuncak bebeklerle konuşur
- “Bu nedir?” diye ve “benimki nerede?” gibi sorular sorar
- “İstemiyorum” gibi olumsuz ifadeleri kullanır.
- Bazı kelimeleri çoğul yapar; çiçek, çiçekler
- 450 kelimelik kelime haznesine sahiptir
- Adını söyler, yaşını göstermek için parmaklarını kullanır
- İsimleri ve fiillerini birleştirir. Araba geldi, anne gitti, yemek bitti
- Basit zaman kavramlarını anlar: “dün gece”, “yarın”
- Kendinden isminden ziyade “ben” olarak bahseder. Ben oynacağım, ben gideceğim.
- Yetişkinlerin dikkatini çekmeye çalışır: “beni izle”
- Aynı hikayenin tekrarını duymaktan hoşlanır
- Yetişkinlerin yanı sıra diğer çocuklarla da konuşur
- Vurmak veya ağlamak yerine konuşarak sorunları çözer
- “Nerede” sorularına yanıt verebilir
- Yaygın resimleri ve nesneleri adlandırır
- “Biraz daha istiyorum” veya “oynamak istiyorum” gibi kısa cümleler kullanır
- 3-4 rengi eşleştirir, büyük-küçük kavramanı bilir
Çocuğunuzun dilini teşvik edecek aktiviteler
- Yeni kelimeleri tekrar tekrar tekrarlayın
- Çocuğunuzun “topu yakala”, “Parmakla yüze dokunma” gibi oyunlar oynayarak talimatları dinlemesine ve takip etmesine yardımcı olun.
- Çocuğunuzu yeni yerlere götürün ve yolculuk öncesinde, sırasında ve sonrasında gördükleriniz hakkında konuşun
- Çocuğunuzun size basit soruların yanıtlarını söylemesi için teşvik edin
- Her gün kitap okuyun, belki de yatmadan önce ve bunu rutininizin bir parçası haline getirin
- Çocuğunuz sizinle konuşurken dikkatle dinleyin
- Ne yaptığınızı, ne planladığınızı, ve ne düşündüğünüzü açıklayın
- Birlikte vakit geçirdiğinizde çocukla sohbete etmeye devam edin.
- Çocuğunuzun düşünmesini ve konuşmasını sağlayacak sorular sorun
- Cevap vererek, gülümseyerek ve başınızı sallayarak çocuğunuza onu anladığınızı gösterin.
- Söylediklerinii genişletin; çocuk diyor. Eğer o “daha fazla meyve suyu” derse, siz de “Adem daha fazla meyve suyu istiyor” dersiniz.
Çocuklar için konuşmayı teşvik edecek diğer egzersizler yazıma burdan ulaşabilirsiniz.
Üç ila dört yaş arasında
- Bir hikaye anlatabilir
- 4-5 kelimelik cümle uzunluğuna sahiptir
- 1000’e yakın kelimelik bir kelime dağarcığına sahiptir
- En az bir rengi adlandırın
- “Dün”, “yaz”, “öğle vakti”, “bu gece”, “biraz büyük” ifadelerini anlar
- “Bloğu sandalyenin altına koy” gibi isteklere uymaya başlar
- Soyadını, yaşadığı sokağın adını ve çeşitli tekerlemeleri bilir
Çocuğunuzun dilini teşvik edecek aktiviteler
- Nesnelerin nasıl aynı veya farklı olduğu hakkında konuşun
- Çocuğunuzun kitaplar ve resimler kullanarak hikayeler anlatmasına yardımcı olun
- Çocuğunuzun diğer çocuklarla oynamasına izin verin
- Çocuğunuza daha uzun hikayeler okuyun
- Çocuğunuz konuşurken ona dikkat edin
- Gittiğiniz veya gideceğiniz yerler hakkında konuşun
Dört ila beş yaş arasında
- 4-5 kelimelik cümle uzunluğuna sahiptir
- Geçmiş zamanı doğru kullanır
- 1500’e yakın kelime hazinesine sahiptir
- Kırmızı, mavi, sarı ve yeşil renklerini bilir
- Üçgenleri, daireleri ve kareleri tanımlar
- “Sabah”, “sonraki”, “öğle vakti” gibi zaman kavramlarını
- “Umarım” gibi hayali durumlardan bahsedebilir
- Pek çok soru sorar, “kim?” diye sorar. Ve neden?” Sorularını kullanabilir
Çocuğunuzun dil gelişimini teşvik edecek aktiviteler
- Çocuğunuzun nesneleri (örneğin yediğiniz şeyler, hayvanlar) anlamsına yardımcı olun
- Çocuğunuza telefonu nasıl kullanacağını öğretin
- Çocuğunuzun akşam yemeği için yardımcı olmasına izin verin
- İlgi alanları hakkında onunla konuşun
- Uzun hikayeler okuyun
- Bırakın sizin için hikayeler anlatsın ve uydursun
- Sizinle konuşmaya geldiğinde bundan hoşlandığınızı
Beş ila altı yaş arasında
- 5-6 kelimelik cümle uzunluğuna sahiptir
- 2000 kelimeye yakın kelime hazinesi vardır
- Nesneleri kullanımlarına göre tanımlar (çatalla yemek yenir gibi ) ve hangi nesnelerden yapıldığını söyleyebilir
- “Üst”, “arka”, “uzak”, “yakın” gibi mekansal ilişkileri bilir
- Adresini bilir
- “Büyük/küçük” gibi ortak zıtlıkları bilir
- “Aynı” ve “farklı”yı anlar
- On nesneyi sayar
- Bilgi almak için sorular sorar
- Sol ve sağ el kavramlarını bilir
- Her türlü cümleyi kullanabilir örneğin “yemek yedikten sonra markete gidelim”
Konuşma Bozukluğunda Çocuğunuzun Dil Gelişimini Teşvik Edecek Aktiviteler
- Duygularından, düşüncelerinden, hayallerinden ve korkularından bahsettiğinde çocuğunuzu övün
- Ne yaptığınızı veya çocuğunuzun nasıl hissettiği hakkında uzun konuşmalar yapın
- Çocuğunuzla şarkılar söyleyin, tekerlemeler yaptırın
- Daha uzun hikayeleri okumaya gayret gösterin
- Onunla bir yetişkin gibi konuşun
- Szinle konuşurken dikkatlice dinleyin ve göz teması jest ve mimikler ile o nu desteklediğinizi hissettirin.
Her çocuğun benzersiz olduğunu ve kendi zaman çizelgesine göre geliştiğini unutmayın. Ancak bu işaretlerden herhangi birini fark ederseniz, psikolog ve konuşma ve dil terapistinden destek almayı ihmal etmeyin. Konu ile ilgili yazmış olduğum diğer yazıma burdan ulaşabilirsiniz. Konuşma terapisi hakkında benimle iletişim kurabilir ve randevu talep edebilirsiniz.
Sevgiler
Uzm.Klinik Psikolog Burcu KORAY
REFERANSLAR
YAVUZER H. (1998). Bedensel, Zihinsel ve Sosyal Gelişimiyle Çocuğunuzun ilk Altı Yılı, Remzi
Kitabevi, İstanbul
