Klinik Psikolog Burcu KORAY İstanbul Psikolog Psikomood Çözümün keşfedildiği yer
Related Articles
Fobilerin Nedenleri Altında Yatan 4 Psikolojik Neden
Bir kişi, günlük yaşamında nesneler, durumlar veya canlılar karşısında mantıksız ve yoğun bir korku hissiyle karşılaşıyorsa, bu durum bir fobi olarak adlandırılır. Fobiler, herkesin yaşamında karşılaşabileceği yaygın psikolojik sorunlardan biridir. Bu yazımda, sizlerle beraber, fobilerin nedenleri altında yatan süreçlere doğru keşfe çıkacağız. Belki de bugüne kadar pek çok kez “Neden bundan bu kadar korkuyorum ki?” diye düşünmüşsünüzdür. Bu yazı, sizi teknik detaylara boğmadan ve sıkmadan, fobilerin kökenlerine doğru kısa bir yolculuğa çıkaracak.
Fobilerin Nedenleri,Korku mu, Fobi mi?
Korkuların ve endişelerin hayatımızın doğal bir parçası olduğu bir gerçektir. Ancak, fobi dediğimiz olgu, korkuların daha da ilginç bir boyutunu temsil eder. Bir nesne, bir durum veya hatta bir hayvan örümcekler, yükseklik veya tavukların çıkardığı sesler gibi, tamamen mantıksız bir biçimde sizi içten içe rahatsız edebilir. Bu farklılık, sıradan korkulardan farklı olduğunun bir işaretidir.
Hatta bazı kişiler, bu rahatsızlıkla başa çıkmak adına çeşitli yolları tercih ederler. Örneğin, fobiye sahip olan kişiler, nesnenin ortaya çıkabileceği her türlü durumdan mantıksız kaçınma davranışları sergileyebilirler. Halk arasında sıkça duyduğumuz “görmeye bile tahammül edemiyorum” ifadesi, bu türden tepkilerin bir yansımasıdır.
Fobi deneyimi, kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilir. Örneğin, yükseklik fobisi olan bir kişi, sıradan bir iş seyahati veya tatil planı yaparken dahi uçağa bineceği için büyük bir endişe yaşayabilir. Bu, fobilerin hayatın çeşitli alanlarında nasıl etkili olduğuna dair sadece ufak bir örnektir. Fobiler, zihinsel ve duygusal sağlığımız üzerinde derin etkiler bırakır ve bizi çoğu zaman sınırlayıcı bir şekilde etkiler
Sonuç olarak, fobiler insanların korku ve endişelerini farklı bir boyuta taşıyan karmaşık olgulardır. Sıradan korkulardan ayrıldıkları nokta, mantıksız ve aşırı tepkilerle belirginleşir. Bu fobiler, yaşam kalitesini ve kişinin günlük rutinini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu yüzden fobi deneyimlerinin anlaşılması ve tedavi edilmesi, kişinin daha sağlıklı bir yaşam sürmesi açısından büyük önem taşır.
Peki, Fobi Neden Olur ?
Fobilerin nedenleri oldukça ilginçtir ve çoğu zaman beklenmedik yerlerde saklıdır. Birçoğu, çocukluk anılarından veya travmatik deneyimlerimizden türemiştir ancak fobi nedenlerinin o kadar kolay açıklanamadığını veya geçmişte fobiyi açıklayamayan pek çok çalışmanın varlığını da unutmamak gerekir
Fobilerin Evrimsel Nedeni
Eski çağlarda, insanlar doğanın acımasızlığıyla iç içe bir şekilde yaşam sürdürdüler. Avcı ve toplayıcı olarak hayatta kalmak, bugünkü kadar teknolojik kolaylıkların olmadığı bir dünyada büyük bir mücadeleyi gerektiriyordu. Bu zorlu yaşam koşulları, insanların hayatta kalabilmek için içselleştirdiği korkuların temellerini atmıştır. Bu nedenle, belirli nesneler veya durumlarla ilişkilendirilen korku tepkileri, genetik olarak bizlere o günlerden aktarılmış ve bugün fobi dediğimiz anlamlandıramadığımız şeylerin temelini olmuştur. Örneğin yükseklik korkusu, , yüksek yerlerde düşme riskini minimize etmek amacıyla evrimsel olarak gelişmiştir. Bu korku, belirli bir yükseklik noktasını aştığımızda tetiklenen vücut tepkilerimizle ortaya çıkar güvende olsak bile. Bu tepkiler, o günkü şartlarda atalarımızın tehlikeli bölgelere yaklaşırken daha dikkatli ve tedbirli olmalarını sağlamıştı.Bu bilgi şuanda işlevselliğini kaybetmiş olsa da bizim beynimizin belli bölgelerine kaydoldu ve zaman zaman o şartlardaymışız gibi tepki vermekte. örneğin uyku esnasında yataktan düşüyor gibi olma ve irkilmede bu prensiple açıklanabilir.
Aynı şekilde, hayvanların ani ve beklenmedik saldırılarından korunmak da hayatta kalma mücadelesinin bir parçasıydı. Bu tür tehlikelerle karşılaşmak, bugünkü bazı fobi tepkilerimizin kaynağını oluşturmuştur Örneğin yılan veya örümcek fobisi, atalarımızın yırtıcı hayvanlardan korunma ihtiyacından türemiştir. Bu tür canlılarla karşılaşma, hızlı bir tepkiyle tehlikeden kaçmayı gerektiriyordu. Bu da, bu tür canlılara karşı duyarlılık geliştirilmemize yol açmıştır.
Ancak, fobilerin evrimsel açıdan nasıl geliştiği hakkında kesin ve nihai bir bilgiye sahip değiliz. Çünkü evrimsel süreçler karmaşıktır ve birden fazla faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıkarlar. Fobilerin evrimsel temelleri, genetik yatkınlık, çevresel etkiler ve öğrenilmiş davranışların karmaşık bir bileşimini içerdiğini kişiye özel geliştiğini unutmayalım.
Klasik Koşullanma ve Fobiler
Fobilerin nedenleri arkasında “klasik koşullanma” denen bir süreç vardır. Teknik terimlerle sizi boğmadan şöyle anlatabilirim işin özü şu: Bir kez kötü bir deneyim yaşadıysak eğer, beyin o deneyimi tekrar yaşamamak için bize sinyaller verir ve bunun tehlikeli ve korkutucu olduğunu hatırlamamız için kaydeder. Mesela, alışveriş merkezinde bir asansörde sıkıştınız ? Beyin “asansör = tehlikeli” bağlantısı kurdu ve her asansör gördüğünde bunu tehlikeli olarak tetikleyecek ve siz binmekten korkmaya başlayacaksınız. Veya bir kamyon sesi ve köpeğin saldırma anısı ile birleşirse, kamyon sesi sizin için ciddi bir korku haline gelebilir bir de bu çok küçük yaşlarda gerçekleştiyse siz anının büyük kısmını unutacak ve belirli bir kesitini hatırlayacak ve korku hissedeceksiniz ”kamyon sesi” gibi. Konu ile ilgili yapılmış bir araştırma örneği linki bırakıyorum. https://psycnet.apa.org/record/2006-09216-004
Beynin Gizli Odaları: Bilinçaltı Etkiler
Beyin, bazen hiç istemeseniz de sırlarla dolu bir arşive dönüşebilir. Bilinçaltımız, farkında olmadan depoladığınız bir yığın anıyla doludur. İşte bizim fobilerimizin bazen tuhaf bir şekilde belirip çıkmasının nedeni de buradan kaynaklanır. Bir zamanlar unutulmuş bir anı birdenbire tetiklenip gün yüzüne çıkabilir ve tüm korkularınızı tetikleyebilir.
Travma Sonrası Fobi Gelişimi Neden Olur ?
Korkunun Ardındaki Derin İzler
Hayatımız boyunca yaşadığımız herhangi bir travmanın ardında genellikle kalıcı etkiler bıraktığını söyleyebiliriz. Travmanın büyüklüğü veya küçüklüğü, tamamen bireysel deneyimlere ve bakış açısına göre değişkenlik gösterir. Örneğin, bir kişi için boşanma travmatik bir deneyim olmayabilirken, başka bir kişi için derin etkiler bırakabilir. Benzer şekilde, bir trafik kazası sonrası yaşanan duygusal deneyimler de her birey için farklılık gösterecektir. Ancak kesin olan bir şey var ki, her travma yaşayanın yaşamında izler bırakır.
Fobilerin nedenleri hakkında travma geçmişte yaşanan travmatik olayların nasıl etkilediğine dair ilginç bir perspektif sunar. Örnek olarak, bir kişi denizde bir kaza geçirmişse, sonrasında küçük bir deniz dalgasıyla karşılaştığında bile panik atak yaşama olasılığı yüksektir. Bu travmatik deneyim, denizle ilgili bir fobi gelişimine neden olabilir. Travma sonrası fobi oluşumu, yaşanan veya tanık olunan acı ve korkuların, derin izler bırakan bir hikayesini anlatır.
Her bireyin travma sonrası deneyimi özeldir ve farklıdır. Travmatik olaylar, kişinin duygusal ve psikolojik dünyasını derinden etkiler. Bu etkiler, zaman içinde farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve farklı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle travmatik deneyimleri anlamak ve işlemek, profesyonel yardımın büyük önem taşıdığı bir konudur. Terapi ve destek, travmatik deneyimlerle başa çıkmada rehberlik sunabilir ve sağlıklı bir iyileşme sürecine katkıda bulunabilir.
Fobiler Tedavi Edilir Mi ?
Sonuç olarak, insanların fobiler geliştirmesinin altında yatan psikolojik süreçler oldukça karmaşıktır. Klasik koşullanma, öğrenilmiş davranışlar, bilinçaltı etkiler ve hatta tarihsel süreçler gibi çeşitli faktörler, fobilerin oluşumunda etkili rol oynamıştır. Bu karmaşık süreçlerin daha iyi anlaşılması, fobilerin etkili bir şekilde tedavi edilmesi ve yönetilmesi açısından hayati önem taşır.
Önemli bir not olarak vurgulamak isterim ki, her bireyin fobi deneyimi farklılık gösterir ve herkesin kendine özgü bir yolculuğu bulunmaktadır. Bu gerçek, fobilerle mücadelede profesyonel yardımın ne denli kritik bir rol oynadığını açıkça vurgular. Deneyimli bir psikolog olarak, birçok seans boyunca farklı bireylerin fobileriyle yüzleşme süreçlerini başarıyla rehberlik ettim.
Dolayısıyla, fobilerin yaşam konforunuza olumsuz etki etmesine izin vermemeniz ve bu korkuların tedavi edilebilir olduğunu unutmayınız. Kendinize ve içsel gücünüze olan inancınızla birlikte, fobilerinizin üstesinden gelebilir ve daha özgür bir yaşam tarzı benimseyebilirsiniz. Hatırlatmak isterim ki,attığınız her adım korkularınıza karşı kazandığınız bir zafer anlamına gelir. Bu zaferler, kendinizi daha iyi hissetmenize ve daha sağlıklı bir zihinsel dengeyi yakalamanıza yardımcı olacaktır.
Sevgilerimle
Follow @https://twitter.com/burcukoray_Fobiler ile ilgili danışmanlık ve terapi randevusu için iletişime geçebilirsiniz.
